Het kan de best getrainde vechtsporter veranderen in een rubberen trillende en toch bevroren persoon die niet meer kan reageren. Het maakt hem of haar kwetsbaar. Dat is angst met een hoofdletter “A”.
En dan heb ik het niet over de soort angst die je voelt in de dojo of de spanning van een wedstrijd of demonstratie. Het gaat over de diep gewortelde angst – het gevoel van een echte aanval – als je vreest voor je leven.
Het kan je volledig buiten gevecht stellen. Je benen trillen, je hart bonkt, je zweet, je wilt wegrennen maar je kunt niet bewegen en weet niet wat te doen. Je ziet het gevaar en de aanval, maar je reageert niet effectief.
Een paar jaar geleden kende ik een man die leerling EN instructeur was bij een karateschool hier in Zuid-California. Ik zal de naam van de school niet noemen. In ieder geval was hij best goed. Hij was trots op zichzelf om zijn prijzenkast vol met glimmende trofeeën. Hij dacht die hij helemaal de man was, wat te zien was aan de manier waarop hij praatte en zich presenteerde.
Op een dag zag ik hem lopen en zag ik dat hij er nogal gehavend bij liep. “Wat is er met jou gebeurd?” vroeg ik hem. Hij wilde er op dat moment niet op ingaan. Een paar weken later kwam ik hem weer tegen en deze keer biechtte hij het op. Hij was aangevallen door twee mannen die op zijn geld uit waren. “Ik stond daar maar. Ze sloegen me en nemen mijn portefeuille mee. Ik deed helemaal niets.”Hij schaamde zich daar diep voor.
Zijn vechtsporttraining had hem in de steek gelaten, omdat deze incompleet was geweest. Hij had niet geleerd om zijn angst te gebruiken en zijn reactie in zijn voordeel te benutten. In plaats daarvan waren angst en spanning zijn vijanden geworden. Hij had getraind in techniek maar had nooit getraind hoe om te gaan met emoties en de lichamelijke reacties die hem nu overvielen. Hij staat daar zeker niet alleen in, in tegendeel, het is een zeer onwenselijke beperking in de meest vechtsporttrainingen.
Als je wilt dat je training betrouwbaar is, is het essentieel om ook te leren omgaan met angst. Er zijn er die zeggen dat het de belangrijkste factor is bij het reageren op een aanval of zelfverdedigingssituatie. (Als je alleen maar traint om in vorm te raken, vrienden te ontmoeten of om discipline op te bouwen is dit uiteraard veel minder belangrijk).
Angst en spanning zijn natuurlijke reacties op gevaar. Ze vormen het overlevingsmechanisme van het menselijk lichaam. Maar, als je dat mechanisme niet begrijpt, en niet leert wat je moet verwachten en hoe ermee om te gaan, dan kan dat mechanisme te overvallen en verlammen.
In intense bedreigende situaties reageert het lichaam door de hartslag en de ademhaling te laten stijgen. De bloedbaan wordt overspoeld met adrenaline. Er gaat minder bloed naar de uiteinden van de ledematen en meer naar de grote spiergroepen. Lichaamsfuncties die niet essentieel zijn voor overleving, zoals de spijsvertering, worden op een laag pitje gezet.
Bij geringe spanning en angst voelt het alsof het lichaam extra kracht krijgt om te reageren. De zintuigen staan op scherp en nemen beter waar. Je kunt beter rennen, springen en horen. Je reactiesnelheid is toegenomen omdat je lichaam in de actie-modus staat.
Bij een gemiddeld tot hoog stress- en angst niveau, beginnen je benen vaak te trillen. Sommige mensen ondervinden misselijkheid en er ontstaat tunnelvisie. Ook het gehoor kan eronder lijden. Voor velen lijkt de omgeving in slow-motion te bewegen terwijl de angst door hun lichaam stroomt. Ze willen het liefst wegrennen maar dat lukt niet. Er is besluiteloosheid.
Sommige mensen verstijven op dat moment. Ze kunnen de dreiging en de reactiemogelijkheden niet effectief verwerken. Sommigen reageren irrationeel, raken gedesoriënteerd en kunnen fysiek niet goed reageren omdat hun vaardigheden uitvallen (met name de fijne motoriek). Bij extreme spanningsniveaus kan zelfs de grovere motoriek falen, zoals die nodig is om techniek combinaties uit te voeren.
De politie heeft onderzocht hoe agenten reageren op extreme spanning en angst. Daarbij is ontdekt dat de reacties sterk uiteenlopen – van totaal irrationeel handelen (in een geval gooide een agent zijn pistool naar de aanvaller, draaide zich om en rende weg) tot totale controle en balans, zelf met meerdere schotwonden.
Deze zelfde onderzoeken wezen uit dat de mogelijkheid om optimaal te reageren ontstaat door juiste training: het oefenen van en trainen in de juiste methoden om met een veelheid aan dreigende situaties om te gaan zodat je niet door de situatie verast wordt. Net zoals vechtsporttraining de leerlingen zou moeten bijbrengen hoe met adrenaline en met spanning door angst moet worden omgegaan door drills en realistische oefeningen in zelfverdediging.
Maar hoe moet dat dan? Op een basaal niveau kunnen sparringsoefeningen, competitie, demonstraties en examens leerlingen introduceren in het omgaan met emoties en reacties en hen leren wat te verwachten onder lage tot middelmatige spanning en angst. Dat is waarom deelname aan wedstrijden belangrijk kan zijn voor leerlingen (die uit zich zelf vaak liever niet meedoen). Ze leren van en worden gedwongen om te gaan met hun reacties op spanning en angst. Maar, dit is slechts basale training.
Wat er vaak op het spel staat in deze situaties is het ego, de angst om af te gaan of te verliezen. De kans dat je werkelijk gewond raakt in een dergelijke situatie in minimaal. Full contact sparren is spannender, maar nog steeds zijn de consequenties beperkt tot verliezen en mogelijk een lichte blessure. Je leven op het spel zetten is iets heel anders.
Zelfs full contact vechten kan als gevolg hebben dat je niet meer adequaat kunt reageren. Ik weet dat omdat ik het zelf heb meegemaakt.
Vele jaren geleden terwijl ik onder een bekende Kenpo-leraar studeerde, bezeerde ik me vrijwel dagelijks bij het sparren. De anticipatie op de pijn beïnvloedde mijn reacties. Iedere dag dat ik bang was voor het gevecht, werd ik neergeslagen en vaak behoorlijk geblesseerd. (Ik moest vier keer naar een ziekenhuis in de eerste maanden van mijn training).
Tot ik op een dag met een vriend over de situaties sprak. Hij zei: “Als je bang bent voor het mes, dan sterf je door het mes.” Hij vertelde dat je het punt moet bereiken waar je het gevaar negeert. Voor mij was dagelijkse meditatie de oplossing. Toen ik eindelijk kon accepteren dat ik me zou bezeren, kon ik er kalm onder blijven en werden de effecten van mijn angst minder. Ik reageerde beter en plotseling werd ik niet meer verslagen.
Hij herinnerde me er ook aan dat ik niet echt in gevaar was, althans niet in levensgevaar. Een paar weken na ons eerste gesprek hadden we het er nog eens over. We spraken weer over mijn angst en de verschillende oplossingen daarvoor. Hij zei dat hij zijn punt over werkelijk gevaar nog eens wilde benadrukken.
“Ik zal je eens iets laten zien” zei hij, “en wat je ook doet, beweeg niet! Niet bewegen, OK?” We zaten in zijn kamer te praten en hij pakte iets uit een kastje in zijn bureau. In zijn hand zag ik een kort mes in een schede. “Niet bewegen, en in godsnaam hou je handen naar beneden, hou je riem maar vast.” Ik bevroor terwijl zijn hand als een zweepslag naar me toe kwam. Ik voelde de luchtstroming van het mes dat vlijmscherp vlak langs mijn hoofd scheerde.
“Dat is angst!” zei hij, en ik wist dat het waar was.
Ik was me er zeer van bewust dat als het mes maar iets uit z’n baan zou zijn geraakt ik dood zou zijn geweest of op zijn minst zwaar gewond. Mijn haren rezen te berge. Van heel diep uit mijn ziel voelde ik een ijskoude rilling van angst omhoog exploderen. Ik voelde me zeer geconcentreerd en super alert – veroorzaakt door de ervaring, maar mijn ledematen trilden en ik had er geen controle meer over. (Opmerking: Deze stunt had nooit uitgevoerd mogen worden. Het was buitengewoon roekeloos, zelfs voor mijn vriend die een expert was in mesvechten).
“Dat is het emotionele verschil tussen een gevecht in de sportschool en levensgevaar” zei hij. Ik begreep hem. Dat is waarom oefengevechten, zelfs als het full contact is, mogelijk onvoldoende mentale training biedt.
Leerlingen die geïnteresseerd zijn in realistische zelfverdediging zouden ook moeten oefenen hoe ze omgaan met krachtige aanvallen en meervoudige confrontaties – oefen situaties waarin ze met kracht en zonder beperkingen moeten reageren. Dat kan worden gedaan door de aanvallers beschermende kleding aan te trekken en werkelijk krachtig aan te vallen. Ik weet dat dit lastig is omdat we niet allemaal beschikken over de juiste beschermende kleding. Als je stoer genoeg bent zouden handschoenen, voetbeschermers, helm, bitje enz. enz. moeten voldoen.
Een andere methode is mental: gebruik je vormen (kata) voor die training. Maar dan moet je je vormen wel echt maken en bestaan uit realistisch bewegingen (wat soms lastig is). Richard Kim (een bekende karateleraar, historicus en schrijver) was een voorstander van het gebruiken van angstige ervaringen uit het verleden en het ophalen van nieuwe beelden (zoals werkelijk een aanvaller voor je zien) en gevoelens van dreiging en angst om angst reacties bij jezelf op te wekken en te leren ermee om te gaan.
Op deze manier, vertelde Kim vaak, kunnen vormen worden gebruikt om een verbinding te scheppen met de geest en intentie van de oude Japanse krijgskunst. Door je vormen op deze manier te gebruiken, kun je zelfverdediging ervaren en oefenen met echte (hoewel zelfopgelegde) spanning en angst.
Er zijn echter ook andere methoden. Er zijn natuurlijk mensen die de straat opgaan op zoek naar een gevecht om zichzelf te testen (wat ik niet iedereen aan zou raden). Anderen gaan boksen (wat ik zelf heb gedaan), kickboksen, werken als uitsmijter of werken bij de politie of het leger. Een andere mogelijkheid is acteren of spreken in het openbaar (omdat dit ook angst kan veroorzaken die moet worden overwonnen).
Het is belangrijk om mentale training te ondergaan op de meest realistische, spannende training die maar mogelijk is. Zonder dat, zou alle fysieke vaardigheid en techniek die je hebt geleerd je wel eens in de steek kunnen laten op het moment dat je het nodig hebt.
Door training en conditionering kun je de signalen leren herkennen en de adrenaline en angst reactie gebruiken om je vaardigheid te verhogen. Als je eenmaal emotioneel en mentaal geconditioneerd bent om op fysieke confrontaties te reageren, zul je in staat zijn om beter te reageren. Je lichaam zal zijn getraind in die reactie en zal worden versterkt en versneld door de adrenaline die door je aderen stroomt.
Angst was ooit je vijand, maar kan zo je bondgenoot worden.
Sincerely,
Mr. Maurice A. Gomez Sr.
American Kenpo Karate 2nd Degree Black Belt
USA- Head Instructor
www.maxdojo.com/
Vertaald door: Marcel de Jong, hoofdinstructeur Katsudo Kenpo
